İslamiyet öncesi Türk devletlerin de yazı ve dil edebiyatın genel özellikleri nelerdir?

Yazı, dil ve edebiyat
1) Eski Türklerde yazı Göktürkler (Orhun kitabeleri ) ile başlamıştır.
Göçebe yaşam tarzı sebebiyle yazılı hayatın gelişmediği İlk Türk devletleri, Tarih boyunca pek çok alfabe kullanmışlardır. Bunlardan ikisi milli alfabedir.
Türklerin tarih boyunca kullamış olduğu alfabeler şunlardır.
1)Orhon (Milli alfabesi).
2)Uygur (Milli alfabesi).
3) Soğd alfabesi.
4) Kiril alfabesi.
5)Arap alfabesi.
6) Latin alfabesi.
1)Göktürk (Orhon) alfabesi: Türklerin ilk milli alfabesi olup 38 harftten oluşur. Göktürk (Orhun) kitabeleri bu alfabe ile yazılmıştır.
2) Uygur alfabesi: Türklerin ikinci milli alfabesi olup, Uygurların soğd alfabesinden etkilenerek oluşturduğu 14-18 harften oluşan alfabeye denir.
2)Dil ve Edebiyat
A) Sözlü edebiyat:
İlk Türk devletlerinin , göçebe yaşam tarzından dolayı yazı ile tanışma ve yazıyı kullanması gecikmiştir.
Ancak Türkler, yazıdan önceki dönem de özellikle sözlü edebiyat ürünlerine önem vermişlerdir. Başlıca sözlü edebiyat türlerini şöyle sıralayabiliriz.
Koşuk: Şölenlerde, ziyafetlerde kopuz eşliğin de söylenen çoşkulu şiirlerdir.
Sav: Türk atasözlerine verilen isimdir.
Sagu: Yuğ törenlerin de ölen kişinin ardından yakılan ağıttır.
Destan :Olağanüstü olayların (savaş, afet) anlatıldığı kahramanlık öykülerine denir.
Türklere ait önemli destanlar:
Oğuz kağan: Asya hunlarına aittir. Mete han”ı anlatır. (En eski Türk destanı olarak bilinmektedir).
Bu destanda Metehan”ın kahramanlıkları ve ülkesini genişletip oğulları arasında nasıl bölüştürmüş olduğu anlatılır.
Ergenekon: Türklerin demir madeninin bulunduğu dağı eriterek yaşadıkları yerden çıkışlarını anlatan destana verilen isimdir.
Bozkurt: Göktürlere ait olan bir destandır. Türklerin bir katliamdan sağ kurtulan bir bebekle onu büyüten bir dişi kurttan türemelerinin anlatılmış olduğu destana denir.
Göç(Kutlu dağ) : Tanrı dağı eteğindeki kutlu dağ adını taşıyan kayayı düşmanlar olan Çinlilere vermeleriyle ülkede yaşanan hüzün, peşpeşe gelen felaketleri konu edinen Uygur destanı olarak bilinir.
Türeyiş :Uygurlara aittir. Dokuz oğuzların (uygurların ) hun hükümdarının iki tane güzel kızı ile evlenen bir bozkurtun çocukları olarak çoğaldıklarını anlatan destana verilen isimdir.
Şu: İskit hükümdarı şu ile büyük iskender”in mücadelelerini anlatır.
Alp Er tunga : İskitlere aittir. İskit hükümdarı Alp er Tunga”nın İranlılarla yapmış olduğu mücadelelerini ve İran hükümdarı Keyhüsrev ile yapmış olduğu mücadeleyi kaybederek öldürülmesini anlatan destana verilen isimdir.
Sihirli geyik: Avrupa hunlarına aittir.
Manas destanı: Kırgızlara aittir. (En uzun destan ) olarak bilinir. unesco tarafından koruma altına alınmıştır. Müslüman kırgızlarla putperest kalmukların mücadeleleri anlatılır.
Dede korkurt hikayeleri: Kumanlara (kıpçaklara) ait olan Oğuz Türklerinin mücadelelerini anlatan destandır.