Sakarya savaşın da bulunan komutanlar şöyledir: Fevzi çakmak, Kazım Özalp ,Fahrettin Altay, İsmet İnönü, Yakup Şevki paşa, izzettin çalışlar, Şükrü Naili Gökberk , Kemallettin Sami ve Devriş paşa olarak bilinmektedir.
Sakarya Meydan muharebesi”nin sonuçları.
1) Sakarya savaşı , Türk ordusunun son savunma muharebesidir. Bu savaştan sonra taarruz (saldırı) gücü Türk ordusuna geçmiştir.
2) Türk ordularının 1683 tarihli 2.Viyana kuşatması”ndan bu yana süregelen geri çekilişi sona ermiştir.
39 19 Eylül 1921 tarihin de TBMM tarafından Mustafa kemal”e Mareşellik( müşirlik) rütbesi ve gazilik unvanı verilmiştir.
4) Taarruz gücük yok edilen Yunanlılar Sakarya Nehri”nin batısına çekilmişlerdir.
5) İtalya Anadolu”yu tamamen boşaltmıştır.
6) İtilaf devletleri barış teklifin de bulunmuşlarsa da bu teklif reddedilmiştir.
7) TBMM gerek içeri de gerekse dışarı da saygınlığı artmıştır.
8) Meclisin Kayseri”ye taşınmasından vazgeçilmiştir.
9) Azerbaycan, Ermenistan ve Gürcistan ile Kars antlaşması imzalanmıştır.
10) TBMM ile Fransa arasında Ankara antlaşması imzalanmıştır.
11;) TBMM ile Ukranya arasında Dostluk antlaşması imzalanmıştır.
12) TBMM İLE ingiltere arasın da esir değişimi için Esir Mübadelesi Antlaşması (İstanbul sözleşmesi) imzalanmıştır.
Kars Antlaşması( 13 Ekim 1921)
TBMM hükümeti ile Kafkas cumhuriyetleri (Azerbaycan , Ermenistan ve Gürcistan ) arasında imzalanmıştır.
Sovyet Rusya”nın aracılığı ve garantörlüğünde imzalanan Kars Antlaşması”nı arabuculuk yapması , Kafkas cumhuriyetleri”nin dış politikada Sovyet Rusya”ya bağımlı olduğunu göstermektedir.
Antlaşmaya göre :
Nahcivan”a muhtariyet (özerlik verilecek),
Taraflar arasında sağlık, güvenlik , ticaret gibi konular da işbirliği yapılacak,
İstanbul”un güvenliği sağlanacak ve boğazlar ticarete açılacaktır.
Kafkas cumhuriyetleri (Azerbaycan, Ermenistan ve Gürcistan ) kapitülasyonların kaldırılmasını kabul edecektir.
Taraflar arasında telgraf ve demiryolu hatları güçlendirilecektir.
TBMM bu antlaşma ile Moskova antlaşması maddelerini bir de Kafkas cumhuriyetlerine onaylatmıştır.
Batum bu anlaşma ile Misak-ı milli”ye aykırı olarak sınırlarımız dışında kalmıştır.
Kars Antlaşması ile Doğu ve (Kafkas) sınırımız kesin ve son şeklini almıştır.
Doğu (Kafkas) sınırının şekillenmesinde Gümrü, Batum , Moskova ve Kars Antlaşmaları etkili olmuştur.
Ankara Antlaşması (İtilafnamesi)(20 Ekim 1921)
TBMM hükümeti ile Fransa arasında ,20 Ekim 1921 tarihin de Ankara ilin de imzalanmıştır.
Antlaşmaya göre
Taraflar arasında ki savaş sona erecek ve her iki taraf genel af ilen edecek,
Savaş esirleri karşılıklı olarak serbest bırakılacaktır.
Hatay ve İskenderun , Fransız mandasında ki Suriye de kalacaktır.
Hatay”da özel bir yönetim kurulacak olup ayrıca resmi dili Türkçe olacaktır.
Suriye “de yer alan Caber kalesi (Anadolu Selçuklu devleti”nin kurucusu Süleyan şah”ın mezarının bulunduğu kale) Türk toprağı sayıcaktır.
Bu antlaşma ile ;
Güney cephesi kapanmış ve Fransa Anadolu”yu boşaltmıştır. Geri çekilirken de, bazı askeri araç ve gereçlerini Türk ordusuna bırakmıştır.
Türkiye-Suriye sınırı Hatay -İskenderun dışın da çizilmiş , böylece Hatay Misak-ı milli”den verilen ikinci taviz olmuştur.
İtilaf devletleri arasında güçlü bir dayanışma kalmadığı ortaya çıkmıştır.
Fransa TBMM”nin varlığını resmen kabul etmiştir.
Ankara Antlaşması ile Fransa, TBMM “nin varlığını kabul eden ilk itilaf devleti olmuştur.
İtilaf devletleri”nin Ateşkes ve Barış tekilfleri (Paris Mukarreratı) (22-26 Mart)
Mustafa Kemal Avrupa”daki diplomatik görüşmeleri takip edebilmek için TBMM”yi temsilen Dışişleri bakanı Yusuf Kemal Tengirşek”i Paris”e göndermiştir.
İtilaf devletleri, Sakarya savaşı”nın ardından 22 Mart 1922 yılın da Türk- yunan savaşının bitirecek bir ateşkes önerisin de bulunmuştur. Ancak koşullar TBMM tarafından kabul edilmemiştir.
Bunun üzerine İtilaf devletleri 26 Mart 1922 tarihin de , Sevr”in biraz değiştirilmiş olan hali şeklin de tekrar barış teklifin de bulunmuşlardır.
Ancak TBMM , Misak-ı milli”ye ve eşitliğe ters olan bu teklifleri de reddetmiştir. Bu nokta da TBMM, bağımsızlık için savaşmayı sürdürmekten başka çare olmadığı düşüncesiyle hareket etmiştir.
Antlaşma Devletleri; Birinci İnönü, Sakarya ve başkomutanlık savaşları sonrasın da TBMM”ye barış tekliflerin de bulunmuşlardır.
Mustafa kemal, Türk ordusunun taarruz düzeyine gelmediğini görmüş ve yeterli hazırlıkların yapılması için 1 sene kadar beklemiştir.
1922 yılının Ağustos ayın da ise taarruz kararı almıştır.

Başkomutanlık kanunu”nun çıkarılması (5 Ağustos 1921):
Eskişehir-Kütahya muharebeleri”nden sonra , Meclis”teki çoğu milletvekilinin hem fikir olduğu konu, Mustafa kemal paşa”nın ordunun başına geçmesi yönünde olmuştur.
Özellikle bu yetkilerin verilmesini daha çok muhalif vekiller desteklemişlerdir. Çünkü bu desteğin arkasın da , kaybedilecek bir savaşın sorumluluğunu Mustafa kemal”e yıkma isteği yatmaktadır.
Bu doğrultu da TBMM , 5 ağustos 1921 tarihinde kabul edilmiş olunan “Başkomutanlık kanunu ”
ile Meclis tüm yetkilerini “3 ay ” için Mustafa kemal”e vermiştir.
Mustafa kemal “in bu kadar geniş yetkileri üstlenmesinde , olağanüstü bir dönemde çabuk kara alma ve bu kararları hızlı bir şekilde uygulama isteği etkili olmuştur.
Mustafa kemal başkomutanlık yetkisine dayanarak , Sakarya Meydan Muharebesi öncesin de orduyu güçlendirmek amacıyla Tekalif-i Milliye Emirleri”ni yayımlamıştır.
Tekalif-i Milliye Emirleri(Milli vergi yükümlülükleri) (7-8 ağustos 1921)
Ordunun ihtiyaçlarını karşılamak ve orduyu savaşa hazır hale getirmek için halktan alınması öngörülen ulusal vergileri ifade etmektedir.
Amaç ordunun silah, cephane , asker , giyecek, yiyecek, taşıt,yük hayvanı gibi ihtiyaçlarını karşılayarak orduyu güçlendirme isteğidir.
Bu emirler bir anlam da “Genel seferberlik ilanı” olarak nitelendirilebilinir.
Mustafa kemal tarafından “Başkomutanlık “yetkisi ile çıkarılan emirlerdir.
Emirler TBMM onayından geçmemiştir.
Tekalif-i Milliye emirleri”nde meclis onayının olmaması Mustafa kemal”in Yasama gücünü elinde tuttuğunun açık kanıdır.
Tekalif-i Milliye Emirleri
Her ilçe de kaymakam başkanlığın da bir Tekalif-i Milliye komisyonu kurulacak.
Komisyon , teslim aldığı her mal için bedeli ödenmek üzere makbuz verecektir.
Her aile birer kat çamaşır, bir çift çorap ve bir çift çarık hazırlayıp komisyona teslim edecektir.
Herkes elindeki bez, çaput , patiska , pamuk, yün , kumaş , iplik vs ‘ %40 ını komisyona teslim edecektir.
Herkes elindeki deve, at , öküz, katır ve merkebin %20 sini teslim edecektir.
Herkes elindeki silah ve cephanesini üç gün için de komisyona teslim edecektir.
Kasatura, kılıç , mızrak, eyer yapabilen tüm zanaatçılar isim ve yeteneklerini komisyona yazdıracaklardır.
Herkes elin de kalmış olan her çeşit aracıyla ayda bir kez 100 km”yi geçmemek şartıyla ordu mallarını ücretsiz taşıyacaktır.
Tekalif-i Milliye emirleri”nin uygulanmasını sağlamak için Ankara, Samsun, Konya , Yozgat ve Kastamonu illerin de İstiklal mahkemeleri kurulmuştur.
Milli mücadele dönemi”nde Tekalif-i Milliye Emirleri”nin suistimal edilmemesi için de birtakım önlemler alınmıştır. Bunlar şu şekildedir.
1)Yolsuzluk suçluları Hıyanet-i vataniye kanunu”na göre yargılanacaktır.
2) Tekalif”i Milliye komisyonları kurulacaktır.
3) Bağış defterleri , gerektiğin de müfettişlerce denetlenecektir.
4)Yazılı belge tutulması zorunlu kılınacaktır.
Mustafa kemal tarafından yayımlanan Tekalif”i Milliye Emirleri , Sakarya meydan muharebesi”nin Topyekün bir savaş olacağını da açıkça göstermektedir.